Jahon amaliyotida umumiy qabul qilingan qoidaga ko‘ra, fuqaro avia qatnovlari agar ikki tomonga tashuv (uchib ketish va qaytish) bo‘yicha chipta olib, biron-bir sababga ko‘ra uchib ketish chiptasida birinchi reysdan foydalanmasa natijada uning qaytish yo‘nalishdagi chiptasi avtomatik ravishda bekor qilinadi.
Xususan, “Uzbekistan Airways” AJ ham aynan O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 29.06.2011-yilda ro‘yxatdan o‘tkazilgan 2238-sonli qoidaga asosan shunday tartibda faoliyat yuritadi.
Misol uchun, yo‘lovchi Toshkent-Urganch-Toshkent yo‘nalishi bo‘yicha uchib ketish va qaytishi uchun chipta sotib olgan. Ma’lum sabablarga ko‘ra Toshkentdan bo‘ladigan parvozga kelolmagan va o‘zi Urganchga mustaqil yetib borgan. Ushbu holatda uni Toshkentga qaytish uchun aeroportga kelganida unga birinchi parvozdan foydalanmagani uchun qaytish chiptasi bekor qilinadi.
O‘zbekiston Respublikasining “Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonunining:
2-moddasiga asosan, qonunchilik hujjatlari ushbu Qonunda belgilangan iste’molchilarning huquqlarini cheklab qo‘yishi, ularni himoya qilishning kafolatlarini kamaytirishi mumkin emas.
21-moddasiga asosan, sotuvchi (ijrochi) iste’molchini haq evaziga qo‘shimcha tovarlar sotib olishga yoki qo‘shimcha xizmatlardan foydalanishga qistashga, shuningdek ko‘rsatilmagan xizmatlar uchun haq olishga haqli emas.
Mazkur masala yuzasidan Raqobat qo‘mitasining tegishli ko‘rsatmasiga asosan “Uzbekistan Airways” AJ tomonidan iste’molchilarga xayrihoxlik doirasida mahalliy yo‘nalishlarida yo‘lovchilar tashish qoidalariga quyidagilarni nazarda tutuvchi o‘zgartirish kiritilmoqda va texnik imkoniyatlari yakuniy sinovdan o‘tkazilmoqda:
⏺parvozdan ixtiyoriy ravishda voz kechishga qaror qilgan yoki yo‘nalishning birinchi qismida reysga chiqish uchun ro‘yxatdan o‘tishga o‘z vaqtida kelish imkoniyati bo‘lmagan yo‘lovchi aviakompaniya tomonidan belgilangan vaqtdan kechiktirmay mazkur jamiyatning vakolatli agentiga bron qilingan tashishdan voz kechish yoki uchish sanasini o‘zgartirish niyati to‘g‘risida xabar berishi lozim bo‘ladi. Bunday holatda yo‘lovchining chiptasi qayta rasmiylashtiriladi yoki dastlabki to‘langan tarif shartlariga muvofiq qaytariladi;
⏺biror sababga ko‘ra, ro‘yxatdan o‘tish uchun kelmagan yo‘lovchi yo‘nalishning birinchi uchastkasida, tashishni davom ettirish niyati haqida xabar bermagan bo‘lsa, aviachiptani qayta rasmiylashtirmasdan yo‘nalishning keyingi uchastkalarida tashish uchun chiptadan foydalanishi mumkin. Bunda, yo‘lovchi yo‘nalishning boshlang‘ich uchastkalari uchun foydalanilmagan chipta qiymatini qaytarish yoki qayta rasmiylashtirish uchun murojaat qilganda, yo‘nalishning boshlang‘ich uchastkasi uchun rasmiylashtirilgan foydalanilmagan parvoz kuponlari qiymatining 100 foizi miqdorida jarima ushlab qolinadi. Tariflarni qo‘llash qoidalariga muvofiq yo‘lovchi tomonidan foydalanilmagan yo‘nalish uchastkalari uchun dastlabki aviachiptada ko‘rsatilgan aeroport yig‘imlari va aviakompaniya yig‘imlari summalari qaytarilishi yoki qayta rasmiylashtirilishi nazarda tutilmoqda. Buning natijasida “Havo transportida yo‘lovchi va bagaj tashish qoidalari”ga kiritilayotgan o‘zgartirishlar iste’molchilarning huquqlari himoyasini yanada mustahkamlaydi.
Ushbu o‘rinda, Raqobat qo‘mitasi «Uzbekistan Airways» AJ tomonidan iste’molchilar huquqlarini himoya qilish borasidagi ushbu xarakatlarini olqishlaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 65-moddasida Davlat bozor munosabatlarini rivojlantirish va halol raqobat uchun shart-sharoitlar yaratishi, iste’molchilarning huquqlari ustuvorligini hisobga olgan holda iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat qilish erkinligini kafolatlashi belgilab qo‘yilgan.
